ممنون از دوست هنرمندمون، سرکار خانم هرمزی عزیز از زنان بلوچ ساکن گلبهار
با توجه به اینکه گلبهار شهری جدید با پتانسیل بالا و انواع و اقسام آداب و رسوم می‌باشد و تعداد هم وطنان بلوچ زیاد است بر آن شدیم تا مقاله امروز را به معرفی این هنر کاربردی و ارزنده اختصاص دهیم و چه بسا اندیشه استفاده از این هنر را به صورت بومی در گلبهار در سر بپرورانیم و حمایت خود را از چنین هنر های دستی که به خوبی نمایانگر زیبایی طرح و رنگ و ذوق هنر ایرانی است اعلام کنیم.
این هنر ابعاد مختلفی دارد و از آن می توان استفاده های زیادی کرد که ما در این مقاله با انتخاب عکس از نمونه کار های متنوع سعی کردیم چند مورد را به نمایش بگذاریم. برای مثال:یک نمونه از کاربرد این هنر، تابلو های سوزن دوزی شده است که بسیار شیک و زیبا می باشد و قطعا می تواند بهترین انتخاب برای دوست‌داران هنر در گلبهار باشد.
سوزن دوزی به سبک بلوچی:
سوزن دوزی یکی از صنایع دستی و هنر های ایرانی است که با نخ وسوزن روی پارچه ودیگر بافت ها انجام می‌گیرد. این هنر در ایران بیش‌تر در استان سیستان‌وبلوچستان (بلوچ ها) و بعضی از مناطق دیگر ایران همچون اصفهان (ارامنه)، بختياري ها، شمال كشور(تركمن‌ها)، خراسان و يزد( زرتشتيان يزد) انجام مي‌شود. سوزن‌دوزي‌هاي اين مناطق از لحاظ طرح، رنگ و نوع دوخت با هم تفاوت‌هايي دارد. درایران مهد هنر سوزن دوزی سیستان‌وبلوچستان است که توسط زنان بلوچ انجام می‌گیرد. شهرستان ایرانشهر واقع در بلوچستان در سال ۱۳۹۷ به عنوان شهر ملی سوزن دوزی ثبت شد. سوزن دوزی بلوچی یا بلوچی دوزی انواع خاصی از سوزن دوزی است که توسط زنان بلوچ انجام می شود این طرح‌های سوزندوزی بیش‌تر از رویاهای زنان بلوچ الهام می‌گیرد تا از طبیعتی که در آن زندگی می‌کنند. بسیاری از طرح های زیبای سوزن دوزی بلوچستان از ایرندگان وقاسم اباد بمپور برروی لباس های فرح دیبا در دروه پهلوی دوم توسط زنان این منطقه انجام می شده است. ودرهمان زمان هنر سوزن دوزی بلوچی مهر اصالت ازسازمان یونسکو را دریافت کرد.
جامه‌های روی نقش برجسته‌های پیش از اسلام، حکایت از رواج سوزندوزی در آن زمان دارد. سوزندوزی بلوچ هنر ظریف و پر سابقه‌ای است، که هیچ کس به درستی نمی‌داند از چه زمانی در ایران رواج یافته است. انواع محصولات سوزن دوزی عبارتند از: رومیزی، سجاده، كوسن، روتختی، جانماز، سفره عقد، پرده، آباژور، اشارپ، پشتی و ...
از جمله عمده ترین مراكز سوزن دوزی استان می توان به اسپكه، بمپور، نكوچ در ایرانشهر، پیپ، مته سنگ، چانف در نیك‌شهر، روستاهای ایرندگان و مارندگان در خاش، جالق، سوران، گُشت، كله گان در سراوان و همچنین در شهرستان زاهدان اشاره كرد.
ویژگی های سوزن دوزی بلوچستان
بدون تردید سوزن دوزی بلوچستان را باید در زمره یکی از اصیل ترین و جالب‌ترین صنایع دستی کشور به حساب آورد و یکی از ظریف‌ترین هنرهای دستی ایران است که طی آن تمام یا قسمت اعظم پارچه از کوک وبخیه های رنگین پوشیده شده است. این صنعت که در آن ذوق و خلاقیت زنان سوزندوز به صورت طرح‌های سنتی محلی که بیانگر خصوصیات و ویژگی‌های هر منطقه است خلاصه می گردد، امروزه در میان صنایع هنری و سنتی کشور مرتبه و مقام بسیار والایی دارد. شناخت این هنر ارزنده توسط ساکنان شهرها با افزایش تقاضا برای محصولات سوزندوزی و ازدیاد تولید در مناطق مختلف مقارن بوده است و از این رو انواع رومیزی، کوسن، سفره، آباژور، پرده و غیره نیز توسط سوزندوزان تولید می شود.
مهمترین مراکز تولید سوزندوزی عبارت است از: اسپکه، هریدک، کوپچ، پیپ، مته سنگ، چانف، مهنت، ایرندگان، قاسم آباد، گشت، سوران، کله گان، بمپور، اسماعیل آباد و زاهدان. برای طرح سوزندوزی از پارچه و نخهای رنگی که مواد اولیه را تشکیل می دهند استفاده می شود. نخهای مورد استفاده از جنس ابریشم و پنبه است که بیشترین نخ مورد استفاده نخ پنبه ای است که به راحتی می توان آن‌را در بازار از واسطه ها دریافت کرد. نخ پنبه ای انواع مختلف دارد که به علت همجواری با پاکستان بیشترین استفاده از نخهای پنبه ای وارداتی پاکستان می باشد. و علاوه بر آن از نخهای مرغوب دمسه نیز استفاده می شود. از نخ ابریشم بیش‌تر در گذشته استفاده می شد که امروزه به علت کم‌یابی آن و گران‌قیمت بودنش کم‌تر مورد استفاده قرار می گیرد. نخهای به کار رفته در سوزندوزی به صورت مختلف و متنوع انتخاب می شوند که بیش‌تر از نخهای به رنگ تیره استفاده می شود.80درصد آنها را رنگ‌های قرمز و نارنجی روشن تشکیل می دهد. نحوه دوخت همه نقش‌ها به این صورت نیست. و به این صورت است که سوزندوزان مستقلاٌ به تهیه محصول می پردازند و در صورت کار گروهی پس از پیاده کردن طرح کلی هر زن یا دختر سوزندوز یک رنگ را تماماٌ سوزندوزی می کند و برای قسمت بعدی و استفاده از رنگ دیگر در تولید محصول آن‌را به هنرمند بعدی سپرده و این عمل تا خاتمه کار و تکمیل محصول ادامه می یابد. در گویش محلی به این عمل دسته جمعی (حشر)گفته می شود. منظور از پرکار، کم‌کار و میان‌کار این است که اگر تمام پارچه مورد نظر سوزندوزی شود پرکار است ولی اگر بیش‌تر قسمت‌های پارچه سوزندوزی شود اما فواصلی هرچند کم هم باقی بماند نوع دوخت میان کار است ولی اگر فواصل باقیمانده زیاد باشد نوع کم کار را تشکیل می دهد.
شیوه دوخت
در سوزندوزی روی سطح پارچه‌های ساده طرح‌هایی را با نخهای رنگی ترسیم می‌کنند. این کار با کمک سوزن و قلاب انجام می‌شود و بخیه‌های ظریفی روی پارچه می‌دوزند.
در روش‌های اجرای سوزندوزی تنوع زیادی وجود دارد. معمولاٌ برای سوزندوزی از کارگاه گلدوزی (قابی به شکل مستطیل یا دایره برای صاف نگه داشتن پارچه) استفاده می‌شود. روی پارچه‌های کتان، زربافت، ابریشمی، پشمی و پنبه‌ای روش‌های مختلف سوزندوزی اجرا می‌شود و در آن از نخهای ابریشمی، پشمی، الیاف مصنوعی، نخ گلابتون، نخ نقده، نخ ملیله و نخ سرمه استفاده می‌شود
دوخت و انواع آن
دوخت درهر منطقه ای با منطقه دیگر تفاوت دارد و در هر منطقه ای نیز نام مخصوص به خود را دارد. به این ترتیب نمی توان برای آن تعریف خاصی لحاظ کرد. از انواع دوخت‌ها می توان به چوطل دوزی، آسان تانکه، بالمدک، کپ وجلت، محسم سندکی، چکن و پرکار لاهاری و پرکار و… اشاره کرد.
لازم به ذکر است که از نمونه های سوزن دوزی، فراورده های تکمیلی نظیر: کیف، جای جوراب، قوطی سیگار، کیف بغلی، کیف پول خرد، جلد عینک، جای کلید، جای دستمال کاغذی، دستمال سفره، شلوار، کت، مانتو، کراوات، پارچه، کفش، کمربند، کیف، آباژور، چکمه، شلیته، بلوز، کاپشن، جلد آلبوم، قاب عکس و … تهیه می شود.
انواع نقش ها
1 نقوش انسانی: از این نقوش در هنر سوزندوزی کم‌تر استفاده می شود و این نوع نقش بر روی قالیچه ها کاربرد بیش‌تری دارد.
2 نقوش حیوانی: که برگرفته از انواع حیوانات است که این حیوانات ممکن است در اطراف و خود منطقه وجود داشته باشد مانند نقش حیواناتی مانند طاووس برگرفته از ذهنیات فرد باشد که به خاطر زیبایی آن‌را به کار می برد.
3 نقوش گیاهی: عدم وجود گل در بلوچستان ذهن سوزندوز را بر آن داشته تا به نقش آفرینی آن بپردازد و با کنار هم قرار دادن چند مربع، لوزی، مثلث یا مستطیل انواع گل و نقش ها را می آفرینند.
4 نقوش هندسی: نقش های هندسی بیشترین کاربرد را نه تنها در سوزن دوزی بلکه در انواع فعالیت ها مانند سفال، زرگری و غیره می تواند داشته باشد.
سپاس از توجه شما
نظر بدهید